Mae’r post blog hwn yn seiliedig ar yr erthygl Evidence & Policy, ‘Leading research/policy engagement: an empirical analysis of the capabilities and characteristics of leaders of evidence gyfryngol organisations’.
Yn ystod y deng mlynedd diwethaf, mae nifer o wledydd wedi buddsoddi mewn sefydliadau sydd wedi’u cynllunio i bontio’r bwlch rhwng ymchwilwyr a llunwyr polisïau. Yn y DU yn unig, mae gennym bellach 12 o Ganolfannau, 30 o Gydweithrediadau Ymchwil Penderfynyddion Iechyd, 3 Partneriaeth Arloesi Polisi Lleol, nifer o ganolfannau tystiolaeth ranbarthol, a dwsinau o dimau ymgysylltu â pholisi sy’n gweithio mewn prifysgolion, busnesau ac elusennau.
Mae arweinyddiaeth y cyfryngwyr tystiolaeth hyn – a elwir hefyd yn yrwyr gwybodaeth neu’n sefydliadau brocera gwybodaeth (KBOs) – yn allweddol i’w heffeithiolrwydd. Ond ychydig iawn rydym yn ei wybod am eu harweinwyr – o ble maen nhw’n dod, beth maen nhw’n ei wneud, a pha sgiliau maen nhw eu hangen ar gyfer y swydd. Er mwyn helpu i lenwi’r bwlch hwn, cynhaliais gyfweliadau manwl gydag arweinwyr rhai o sefydliadau cyfryngu tystiolaeth amlycaf y DU. Mae eu straeon yn darparu hanesion difyr sy’n dweud yn union sut y mae pethau o ran yr hyn sydd ei angen i arwain sefydliad sy’n gallu goresgyn y rhwystrau sefydliadol aruthrol sy’n aml yn rhwystro polisi ac ymarfer sy’n seiliedig ar dystiolaeth.
Sgiliau a meddylfryd
Roedd yr arweinwyr y gwnes i gyfweld â nhw yn unigolion llawn cymhelliant a oedd yn argyhoeddedig y gall tystiolaeth gadarn helpu i wella penderfyniadau polisi a darparu gwasanaethau. Roeddent yn dod o amrywiaeth eang o gefndiroedd proffesiynol ac roeddent yn arwain sefydliadau gwahanol iawn. Ond fe wnaethant roi disgrifiadau trawiadol o debyg o’r heriau maen nhw’n eu hwynebu a’r sgiliau y maent eu hangen. Roeddent yn tynnu sylw’n benodol at yr angen i fod yn:
- Ymwybodol iawn fod angen tystiolaeth ar lunwyr polisïau ac ymarferwyr;
- Credadwy i arbenigwyr academaidd;
- Strategwyr medrus a chyfathrebwyr effeithiol, a;
- Da am reoli pobl ac yn llwyddiannus am godi arian.
Ochr yn ochr â’r sgiliau allweddol hyn, roeddent yn sôn am y meddylfryd sydd ei angen arnoch i weithio yn y mannau anffurfiol rhwng y byd academaidd a’r llywodraeth. Dywedon nhw wrthyf i bod angen i chi wneud y canlynol:
- Ymdopi ag amwysedd;
- Bod yn ddigon ystwyth i ymateb i’r newid cyson yn y cyd-destunau gwleidyddol a pholisi yr ydych yn gweithio ynddynt, a;
- Bod yn wydn iawn a dal ati, a chynnal eich timau, pan fydd y dystiolaeth rydych chi’n ei darparu yn cael ei hanwybyddu gan y rhai sy’n gwneud penderfyniadau.
Pa gamau ddylen ni eu cymryd?
Wrth gwrs, mae arweinwyr mathau eraill o sefydliadau angen llawer o’r un nodweddion. Ond mae’r dasg o arwain cyfryngydd tystiolaeth yn galw am gyfuniad anarferol o ddoniau ac agweddau sy’n ymestyn ar draws ffiniau.
Mae’n werth nodi nad oedd yr un o’r arweinwyr y cwrddais â nhw wedi cael unrhyw hyfforddiant ffurfiol ar gyfer y rôl. Fe ddysgon nhw wrth eu gwaith ac fe wnaethon nhw gamgymeriadau ar hyd y ffordd. Fel y casglodd Jonathan Breckon a’i gydweithwyr mewn adroddiad diweddar, mae rôl gyrwyr gwybodaeth yn parhau i fod yn ‘hynod o anweladwy a dim llawer o ddealltwriaeth amdanynt’. Ac, fel y dywedodd Matt Flinders, nid yw’n swydd y mae hyfforddiant academaidd traddodiadol yn eich paratoi ar ei chyfer. Ar hyn o bryd, nid oes llwybr gyrfa sefydledig, ac nid oes gennym rwydweithiau ffurfiol, hyfforddiant, na chyrff proffesiynol i gysylltu arweinwyr â’i gilydd a hyfforddi eu holynwyr.
Ond does dim rhaid i bethau fod fel hyn. Gallem wneud llawer mwy, am gost isel iawn, i helpu arweinwyr presennol y cyfryngwyr tystiolaeth i ddysgu oddi wrth ei gilydd a chefnogi ei gilydd. A gallem ddefnyddio eu profiadau i sefydlu rhaglenni sy’n arfogi’r genhedlaeth nesaf o arweinwyr ar gyfer y rôl anarferol a phwysig hon. Mae’r Llywodraeth, prifysgolion a chyllidwyr wedi buddsoddi’n helaeth mewn cyfryngwyr tystiolaeth, a dylent i gyd gymryd diddordeb mewn sicrhau’r elw mwyaf posibl ar y buddsoddiad hwn, drwy sefydlu dull rhesymegol ar y cyd i arfogi eu harweinwyr.
Mae Steve Martin yn Athro Polisi Cyhoeddus Emeritws ym Mhrifysgol Caerdydd ac yn gyn-gyfarwyddwr Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru.
Darllenwch yr ymchwil wreiddiol yn Evidence & Policy:
Martin S.J. (2025). Leading research–policy engagement: an empirical analysis of the capabilities and characteristics of leaders of evidence intermediary organisations. Tystiolaeth a Pholisi. DOI: 10.1332/17442648Y2025D000000067. MYNEDIAD AGORED
